08/12/2009 20:17
Türkiye'nin yüksek dağlarında buzul gölleri çoktur.Bunlar ya bu dağların üst yamaçlarında yan yana ve üst üste sıralar halindeki küçük çanakların sularla dolması ile oluşmuşlardır ki, bunlara buz yalağı gölü denir veya buzulların koparıp sürüklemiş ve bir yerde yığmış bulundukları taş yığınlarının (morenlerin) gerisindeki çanaklarda suların birikmesi ile göl meydana gelmiştir. Böyle göllere de moren seddi gölleri denir.Yüksek dağlarımızda bunlardan her ikisi de küçük çanak şekilleri ve göller olarak görülür.Çoğunca büyüklükleri 1 ile 20 dönüm kadardır.Derinlikleri birkaç metreden 50-60 m. ye kadar olanlarına varıncaya dek çeşitlidir.Her biri dağlarımızın yüksek yamaçlarına serpilmiş bulunan bu inci gibi göllerin çanakları, yakın bir jeolojik geçmişte (Dördüncü Zamanın ilk yarısında) buzul oymaları ve setleşmeleri ile oluşmuşlardır.

Türkiye'nin buzul gölleri,başlıca şu yüksek dağlardadır:

Hakkari dağlık bölgesinin Cilo dağları (şimdi bu dağların adına Buzul dağları denilmektedir),bunun hemen doğusundaki Sat dağları, Hakkari kuzeyindeki Karadağlar,Süphan dağı,Doğu Karadeniz dağları ve özellikle Kaçkar dağları, Munzur dağları,Orta Torosların Ala dağları, Bolkar dağları,Bunların kimisinde yan yana birkaç göl görülür.Kimisinde buz yalağı çukurları varsa da, bir yanları açılmış olduğundan çanak biçimini kaybederek göl oluşamamış veya varsa boşalmıştır, kimisinde de tek tek göller vardır.

Cilo,Sat,Karadağ:Memleketimizde buzul göllerinin çok olduğu yerlerden biri Hakkari dağlık bölgesinin yüksek dağları ve bu arada Cilo dağı (Buzul dağı),Sat dağı ve Karadağ'dır. Buralarda kimisinin arkaları kayalık ve dik yamaçlı,dipleri derinde,kimisinin önleri molozlarla çevrili az derin olan birçok göller vardır.Sayıları 15 den fazladır.Bu göllerin çoğu 2800 m. den daha yüksek yerlerdedir.

Kaçkar dağları:Doğu Karadeniz dağlarının en yüksek bölümü olan bu dağların (3937 m.) kuzeye bakan yamaçlarında bol yağış ve elverişli bakıcak şartları bulunduğundan, günümüzde burada 3 büyücek buzul (her biri 1 km.) ile geniş bir şekilde doruklardan 3000 m. aşağılara kadar kalıcı karlar alanları vardır. Buradaki buzullar 2850-3000 m. aşağılara sarkmışlardır. En yakın jeolojik geçmişte (Diluvial devirde) bu dağlarda kalıcı karlar sınırı bugünkünden 500 m. daha aşağılara iniyordu ve kilometrelerce uzunlukta buzullar oluşmuştu. Bu soğuk ve günümüze göre daha bol yağışlı çağdan sonra, kalıcı karlar ve buzullar yükseklere çekildi. Böylece o devirde buzulların aşındırıp işlediği birtakım çukurluklar,buzul vadileri, hörgüçkayalar, bugün taze şekilleriyle görülür. Şimdi böyle yerler buzlarla örtülü olmayıp çanak biçimli yerlerinde (buz yalaklarında) sular birikerek küçük küçük göller oluşmuştur.Bu göllerin oldukça derinleri vardır.Sayıları bu dağlarda 15'i bulur,daha güneydeki yüksek göllerle birlikte bu sayıyı da geçer.

Gelyana Gölü:Hakkari dağlık bölgesinde (3000-4000 m.) buz aşındırmaları ve oymalarıyla oluşmuş, güzel görünüşlü küçük dağ göllerinin sayısı 15'i bulur.Burada bunlardan birini örnek olarak verelim. Büyük Cilo buzulunun hemen kuzeydoğu yanındaki Gelyana gölü.

Temelde çok sert taşlar (radiolaritler) bulunmakta, gölün yerleştiği derin çanak bu taşlar içinde kazılmış olmaktadır. 3100 m. yükseklikteki buzlar alanlarından yazın akan sular gölün (yüksekliği 2950 m.),3 yanı çağlayanlı ki ,gölü besleyen sular bunlardır.Yüksek dağdaki bu doğal ve görkemli manzarayı başka yerlerde görmek oldukça zordur.Bu nedenle de turistik değeri çoktur.

Munzur Dağları:Yükseklik 3000 m. yi geçen Munzur Dağları'nda ve çevresindeki başka yüksek dağlarda kalıcı karlar bulunduğundan ve buz aşındırması da olduğundan, buz yalağı ve moren gölü özelliğinde birkaç küçük göl vardır.

Orta Toroslar:Orta Torosların Aladağların da (3000-3800 m.) buzul alındırması ve moren yığılması ile oluşmuş,çok yükseklerde küçük buzul gölleri vardır.Burada Demirkazık doruğunun (3726 m.) çevresinde iki küçük göl (Çağılın göl adı ile anılır) ile biraz daha güneydoğu da yedigöller adı ile birkaç göl, bu doruğun kuzuyendi iki göl (Alagöl,Gökgöl) bu türlü göllerdendir. Orta Torosların Bolkar dağlarında da birkaç küçük göl vardır ki, bunlarında bu çeşit göllerden oldukları anlaşılmaktadır.

Bingöl Dağları:Bu arada Bingöl Dağlarının (3250m.) kuzeye bakan yamaçlarında da yer yer kar yığılması ve bunun sonucu olarak aşınmaya elverişli yerlerinde birçok yayvan çanakların kar sıyırmasından doğmasıyla "Kar yalağı gölleri" oluşmuş bulunmalıdır.

Yapılan Yorumlar

Henüz kimse yorum yapmamış.

Bu sayfada yer alan bilgilerle ilgili sorularınızı sorabilir, eleştiri ve önerilerde bulunabilirsiniz. Yeni bilgiler ekleyerek sayfanın gelişmesine katkıda bulunabilirsiniz.

Yorum Yapın

Güvenlik Kodu