Alm. Kakaobaum (m), Fr. Cacaoyer (m), İng. Cacao tree. Familyası: Kolağacıgiller (Streculiaceae). Türkiye’de yetiştiği yerler: Yetişmez.

Vatanı tropik Amerika ve Batı Afrika olan, kavliflor bir bitki. (Çiçeklerin yaşlı dal ve gövdelerden çıkması olayına kavliflor denir.) Kakao, theobroma denilen bir bitki türünün kurutulmuş tohumlarıdır.Kahve gibi içilmede kullanılır. 10-15 m boyunda bir ağaçtır. Çiçek ve meyveler ana gövde üzerinde bulunur. Bitkinin ancak 5-6 yaşından sonra meyvelerinden istifâde edilir. Meyveler kavun şeklinde, küçük bir hıyar büyüklüğünde ucu sivri, tâzeyken limon sarısı-kırmızı renkte, kuruduktan sonra daha koyu olan ve açılmayan bir kapsüldür. Meyveleri çok tohumludur. Beyaz veya açık mor renkteki ve bâdem şeklindeki tohumları kakao tânelerini teşkil eder.

Meyveler içerisinden çıkarılan kakao tohumları ya hemen veya bir süre fermantasyona terk edildikten sonra kurutulur. Fermantasyon sonucu acı lezzet kaybolur ve aromatik bir koku meydana gelir. 50 meyveden takriben bir kg, tohum elde edilir. Tâneler kavrulur, kızılımsı kahverengi un hâline getirilir ve yağı çıkarılır. Yağ çıktıktan sonra katılaşan kakao, yeniden öğütülerek çok ince toz hâline getirilir ki, bu toz, kakao tozunu teşkil eder.

Kullanıldığı yerler: Kakaonun bileşiminde teobromin, kafein, kakao sâbit yağı vardır. Bol kalorili bir besindir. Ayrıca %40 karbonhidrat, % 18 protein vardır. Kafeinden dolayı kahvede olduğu gibi yatıştırıcı ve uyarıcı etkisi vardır. Az miktarı kalbi kuvvetlendirir, sindirimi kolaylaştırır, idrar söktürür. Fazla miktarı zararlıdır. Sanayide teobromin, kakao tohum kabuğundan elde edilir.

Kakao kahve gibi ayrıca süt ilâvesi ile de içilebilir. Kakao yağı çıkarılmadan, çikolata îmâlinde kullanılır. Kakao yağı şeker yapımında olduğu gibi, pomatlarda da kullanılır.

Yetiştirilmesi: Kakao ağacı tropikal bölgelerde, önce fidanlıklarda yetiştirilir. Beş yıllık olunca meyve vermeye başlar. Eskiden Orta Amerika’da, kakao ağacı tohumları para yerine kullanılırdı. Kakao ağacı yetiştirmek hem çok masraflı, hem de çok büyük gelir getiren bir iştir. Tropikal ülkelerin başlıca gelir kaynaklarındandır.

Son yapılan araştırmalara göre dünyâda 4 milyon tondan fazla kakao üretildiği istatistiklerden anlaşılmaktadır. Ülkelerin ürettikleri kakao miktarları şöylerdir:

Dünya Kakao Üretimi

(.000 Ton)

Bölge ve Ülke 1990 1991 1992

æææææææææææææææææææææææææ

Kuzey ve Orta Amerika 102 107 107

Güney Amerika 568 469 466

Brezilya 375 295 290

Ekvador 104 83 85

Afrika 1.396 1.236 1.319

Fildişi Kıyısı 804 750 780

Gana 293 242 270

Kamerun 100 95 95

Nijerya 160 110 135

Asya ve Okyanusya 458 448 459

Endonezya 165 180 200

Malezya 235 210 200

æææææææææææææææææææææææææ

Toplam 4760 4225 4406