08/12/2009 20:19
Mustafa Reşit Paşa (1800-1858)

Tanzimat'ın ilanında ve uygulanmasında önemli rol oynamış bir devlet adamıdır . Usta bir diplomat olarak da tanınan Mustafa Reşid Paşa dört kez 'hariciye nazırlığı, altı kez de sadrazamlık yapmıştır. 1800 yılında İstanbul'da doğan Mustafa Reşid Paşa kısa bir süre medreseye devam ettikten sonra dayısı Seyyid Ali Paşa'nın yanında yetişti. Beylerbeylik, sadrazamlık, seraskerlik gibi önemli görevlere getirilen Seyyid Ali Paşa 'nın mühürdarlığım yaptıktan sonra 1824'te sadaret mektebi kalemine girdi. 1829'da Rusya ile yapılan Edirne Antlaşması ile 1833'te Kavala- 11 Mehmed Ali Paşa ile yapılan Kütahya Antlaşması görüşmelerine katip olarak katıldı. Çalışmalarıyla dikkati çektiğinden 1834'te Paris elçiliğine atandı. 1836'da da Londra elçisi oldu. Aynı yıl İstanbul'a çağrılarak II. Mahmud'un reformları çerçevesinde yeni kurulan Hariciye Nezareti müsteşarlığına getirildi. 1837'de hariciye nazın olunca II. Mahmud'la daha yakın ilişki kurdu. Padişaha sunduğu raporlarla ülkede köklü reformlar yapılması gereğini belirtti. 1838'de gittikçe ağırlaşan Mısır sorununda destek sağlaması amacıyla Londra büyükelçiliğine atandı.

1839'da II. Mahmud ölüp Abdülmecid padişah olduğunda yeni padisahı kapsamlı bir reform programının gereğine inandırmayı başardı. Bunun ilk adımı ve hukuki temeli olarak da 3 Kasım 1839'da Tanzimat Fermanı (Gülhane Hatt-ı Hümayunu) ilan edildi. İkinci kez hariciye nazın olan Mustafa Reşid Paşa, Tanzimat Fermanı'nın öngördüğü yeniliklerin uygulanması için çaba harcarken, 1840'ta imzalanan Londra Antlaşması ile Mısır sorununu da bir çözüme kavuşturdu. Ama hem İstanbul'daki karşıtlarının, hem de Kavalalı Mehmed Ali Paşa'nın antlaşmaya karşı direnmeleri üzerine Abdülmecid ortalığı yatıştırmak amacıyla 1841'de Mustafa Reşid Paşa'yı nazırlıktan alarak Paris büyükelçisi yaptı.

Mustafa Reşid Paşa 1845'te üçüncü kez hariciye nazın olduktan sonra 1846'da sadrazamlığa getirilince 1839'dan beri Tanzimat Fermanı'nın getirdiği yenilikler konusunda fazla bir şey yapılmadığını görerek hızla atılımlara girişti. Özellikle yönetim, eğitim ve hukuk alanında başlayan değişimler, tepkisiyle karşılaşınca Mustafa Reşid Paşa 1846-52 arasında üç kez istifa etmek zorunda kaldıysa da kısa aralıklardan sonra yeniden sadrazam oldu. 1853'te dördüncü kez hariciye nazırlığına getirildiği sırada Kırım Savaşı patlak verdi. Rusya'ya karşı İngiltere ve Fransa'yı Osmanlı Devleti'nin yanına çekmeyi başaran Mustafa Reşid Paşa savaş bütün hızıyla sürerken 1854'te dördüncü kez sadrazam oldu. Bir yıl kadar süren bu görevden sonra 1856'da onun yetiştirdiği yeni sadrazam Ali Paşa'nın hazırladığı Islahat Fermanı'nı devletin çıkarlarına aykırı bulduğunu belirten bir raporu Abdülmecid'e sundu. 1858 yılında öldü.

- - - - - - - -

Farklı bir kaynaktan derlenen biyografisi:

Ünlü türk devlet adamı, 1800'de İstanbul'da doğdu. Babasından ders alarak medreseye başladı. Eniştesi Seyid Ali Paşa'nın yanında büyüdü ve mühürdar olarak Mora seferine çıktı. 1828-1829 yıllarındaki Osmanlı-Rus savaşında kâtiplik yaptı. Savaşlar sırasında yazdığı telhisleriyle Sultan II. Mahmud'un ilgisini çekmiş, bunun üzerine Amedi odası halifeliğine tayin edilmişti. Edirne Barışında kâtip olarak görev aldı.

1834'de ortaelçi olarak Paris'e gönderildi. Cezayiri Garp eyaletinin Osmanlılara geri verilmesi ile görevlendirilen Mustafa Reşit Paşa Cezayir sorununu çözemedi. 1835'de İstanbul'a döndü ve aynı ay içerisinde Paris'e Büyükelçi olarak gönderildi. Fransızca öğrendi. Londra'da İngilizlerle iyi ilişkiler kurarak hariciye nazırlığına atandı. İngilizlerle bir ticaret antlaşması imzalayarak Osmanlı İmparatorluğu'nun İngiltere'nin açık pazarı olmasını sağladı (16 Ağustos 1838).

Islahat Hareketleri için girişimlerde bulunarak bu konuda II. Mahmud'u ikna etti. Rüşvet ve angaryanın yasak edildiği bir teklifte bulundu. Bunun üzerine Londra Büyükelçiliğine tayin edildi. Bu sırada II. Mahmud ölmüş, yerine I. Abdülmecid geçmişti. İmparatorluğun buhranlı bir dönem geçirmesi Mustafa Reşid Paşa'nın Padişahı ıslahat hareketlerinin gerekliliği konusunda ikna etmesine neden oldu. 3 Kasım 1839'da Gülhane Hattı Hümayunu ilân edildi.

Bu sıralarda 15 Temmuz 1840'da Londra Antlaşması'nın imzalanmasıyla Mısır meselesi Osmanlıların lehine döndü. Ertesi gün Paris büyükelçiliğine atandı. 28 Eylül 1846'da Sadrazam oldu. Bu sırada Yunanistan ile sorunlar çözümlendi. Esir ticaretini yasakladı. 28 Şubat 1856'da Islahat fermanının aksak olan yönlerini eleştirdiği bir lahiya yayınladı. Altıncı kez sadrazam oldu (22 Ekim 1857) ve bir yıl sonra öldü.

Önceki
Önceki Konu:
Şenol Güneş
Sonraki
Sonraki Konu:
Tayfun Talipoğlu

Yapılan Yorumlar

Henüz kimse yorum yapmamış.

Bu sayfada yer alan bilgilerle ilgili sorularınızı sorabilir, eleştiri ve önerilerde bulunabilirsiniz. Yeni bilgiler ekleyerek sayfanın gelişmesine katkıda bulunabilirsiniz.

Yorum Yapın

Güvenlik Kodu
Popüler Sayfalar:
Son Ziyaretler: