Karadeniz bölgesinin en gelişmiş ve en kalabalık ili. Yüz ölçümü 9579 km2, nüfusu 1 209 137 kişi (2000), il plâka kodu 55'tir. İlçeleri; Merkez, Alaçam, Asarcık, Ayvacık, Bafra, Çarşamba, Havza, Kavak, Lâdik, Ondokuzmayıs, Salıpazarı, Tekkeköy, Terme, Vezirköprü ve Yakakent'tir.

Güney ve batı bölümleri dağlıktır. Kıyıya inildikçe yer şekilleri alçalır. Samsun ilinin büyük bir bölümü Orta Karadeniz bölgesinde yer alır. En önemli dağları, Canik Dağları ile Küre (İsfendiyar) Dağları'dır. Türkiye'nin en uzun ırmakları olan Kızılırmak ve Yeşilırmak bu ilden Karadeniz'e dökülür. En önemli ovaları, Kızılırmak'ın deltası olan Bafra Ovası ile Yeşilırmak'ın deltası olan Çarşamba Ovası'dır. Ayrıca kıyı bölgelerinde kıyı ovaları vardır. Bu ovalar en önemli tarım alanlarıdır. Samsun ilinde birçok doğal ve yapay göl vardır. Başlıca doğal gölleri, Lâdik, Semenlik ve Karaboğaz gölleridir. Kızılırmak ve Yeşilırmak deltaları Karadeniz'e döküldükleri yerde çıkıntılar oluşturmuştur. Kızılırmak'ın döküldüğü yerde, Bafra Burnu ve İncir burnu, Yeşilırmak'ın döküldüğü yerde, Cıva burnu ve Çaltı burnu vardır. Bafra Ovası kıyılarında doğal kumsallar vardır.

Samsun ilinin iklimi, nemli ve ılımandır. Kıyıdan uzaklaşıldıkça yağış miktarı azalır. Doğal bitki örtüsü iklim farklılıklarına göre değişir. Karadeniz'e bakan kısımlarda kestane, meşe, gürgen ve kayın ağaçlarından oluşan ormanlar vardır. İç kesimdeki dağlık alanlarda ormanlar azalır.

Samsun halkının yarıdan fazlası kırsal kesimde yaşar. İl ekonomisi tarım ve tarıma dayalı sanayi ve ticarete dayanır. Yetiştirilen başlıca ürünler, fındık, tütün ve soya fasulyesidir. Ayrıca şeker pancarı, domates, mısır, buğday, lâhana, dolmalık biber, taze fasulye, salatalık, patates ve arpa yetiştirilir. Hayvancılık da ekonomide önemli bir yer tutar. En fazla küçükbaş ve büyükbaş hayvanlar yetiştirilir. Ayrıca tavukçuluk ve arıcılık da yapılır. Samsun ilinin bir diğer gelir kaynağı da balıkçılıktır, ancak Karadeniz'de görülen balık azalmasından dolayı balıkçılık eski önemini yitirmiştir. İl topraklarında bulunan göllerde ve akarsularda tatlı su balıkçılığı yapılır.

Samsun ili diğer Karadeniz illeri arasında sanayisi en gelişmiş olan ildir. İlde bulunan en önemli sanayi kuruluşu, Etibank'a ait olan bakır cevheri işleme fabrikalarıdır. Bunun dışında diğer sanayi kuruluşları, un, unlu ürünler, şeker, salça, bitkisel yağ, süt ve süt ürünleri işletmeciliği, sigara, yem, orman ürünleri, gübre, çimento ve plâstik fabrikalarıdır.

Atatürk, 19 Mayıs 1919 tarihinde Samsun'dan karaya çıkarak Kurtuluş Savaşı'nı başlatmıştır. Her yıl 19 Mayısta kutlanan Atatürk'ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı törenleri, Samsun'dan başlayarak ilden ile taşınan bayrağın Anıtkabir'e getirilip cumhurbaşkanına verilmesi ile başlar.