08/12/2009 20:17
Biyoloji biliminde bu terim değişik anlamlar içerir. Genel olarak organizmanın kuru kütlesinin artması şeklinde özetlenir. Başka bir deyişle, çevresindeki ham maddeleri kendi protoplâzma yapısına çevirme, büyüme olarak bilinir. Bu olaya hacim olarak genişleme eşlik edebilir ya da etmeyebilir. Örnek olarak, su ya da hava alarak genişleyen canlılar, büyümüş sayılmazlar. Genel olarak büyümede, hücre sayısının arttığı kabul edilir.

Bir hücrelilerde büyüme çoğalmayla sonuçlanır. Belirli bir büyüklüğe gelen hücre, yüzey/hacim ilişkisinden dolayı bölünmek zorundadır.

Çok hücrelilerde büyüme, bedenin gelişmesini ve irileşmesini sağlar. Organlar ve beden parçaları kalıtsal olarak belirlenmiş büyüklüğe ulaştıklarında, hücre bölünmesi durur. Ancak yaralanmalarda ya da hücrelerin zarar görmesi hâlinde çoğalırlar. Bununla birlikte, kan dokusu gibi dokularda sürekli bir hücre yıkımı ve yenilenmesi vardır. Hayvanlarda genellikle bir büyüme evresi vardır. Bu evrede büyüme hızlıdır. Daha sonraki evre olgunluk evresidir. Büyüme yoktur; ama protoplâzmanın yenilenmesi için devamlı bir besin alımı vardır.

Bitkilerde kural olarak büyüme durmaz. Örnek olarak, bir ağaç canlı kaldığı süre boyunca uzamaya devam eder. Ama yaşlı ağaçlarda da büyüme olayı yavaşlar, ağacın verimliliği düşer.

İnsanlarda büyümeye etkili birçok etken vardır. Ama en önemli iki etken, beslenme ve hormonal (endokrin) sistemin çalışma durumudur. İnsanlarda büyüme kalıtsal olarak belirlenmiştir. En iyi şekilde beslenirse ulaşabileceği büyüklük bellidir. Bunun üzerine çıkamaz. Kötü beslenmesi bu büyüklüğe ulaşmasını engeller; ama belirli bir büyümenin de altına düşmez. Zaten bundan sonra proteinlerini sindirmeye başlar ve ölüm gelir. Yani canlının en iyi koşulda ve en kötü koşulda alabileceği büyüklük bellidir. Buna, "reaksiyon normu" denir.

Büyümeye etkili olan bir başka ana etken de hormonal sistemin iyi çalışmamasıdır. Hormonal sistem, protein yapımını kontrol altında tutar. Bu işte görev alan hormonlar, büyüme hormonu (somatotropin), tiroit hormonu ve androjenlerdir.

Gösterdiği büyümeye göre, insan yaşam süreci bazı evrelere ayrılır. Bu evrelerde insanın bedeni ve davranışları farklılıklar gösterir. Bunlar bebeklik, çocukluk, ergenlik, yetişkinlik ve yaşlılık evreleridir. İnsan toplumlarının işleyişi genellikle bu evrelere göre düzenlenmiştir. Buna göre toplumlar çocuklarını belirli yaşa kadar eğitir, ergenlikte ve yetişkinlikte çalıştırır ve yaşlılıkta emekli ederler. Bunları belirlerken biyolojik gelişmeyle birlikte, akılca gelişmeyi de göz önüne alırlar. Bunların etkisinde yasalarını oluştururlar. Bazı toplumlarda değişiklikler olmasına karşın bu uygulamalar genellikle aynı yaş gruplarını içerir.

Önceki
Önceki Konu:
Büyüme Hormonu

Yapılan Yorumlar

Henüz kimse yorum yapmamış.

Bu sayfada yer alan bilgilerle ilgili sorularınızı sorabilir, eleştiri ve önerilerde bulunabilirsiniz. Yeni bilgiler ekleyerek sayfanın gelişmesine katkıda bulunabilirsiniz.

Yorum Yapın

Güvenlik Kodu
Popüler Sayfalar: