Alm. Epidemie, Seuche (h), Fr. Epidémie (f), İng. Epidemic. Bulaşıcı bir hastalığın bir yörede, bir ülkede veya bütün dünyâda birden ortaya çıktıktan sonra, süratle yayılarak çok sayıda kişiyi hastalandırmasına verilen ad. Salgınlar âniden patlak verirler, kısa sürede çok sıyada insanı hastalandırırlar ve sonra giderek azalırlar.

Küçük çaptaki salgınlara “endemi”, daha büyük çaplı salgınlara (bir ülkeyi etkileyecek şekilde) “epidemi”, dünyânın büyük bir bölümünü etkileyen salgınlara ise“pandemi” adı verilir. Salgın hastalıklarla ilgilenen ilim dalına “Epidemiyoloji” denir.

Târih boyunca çeşitli salgın hastalıklar insanoğlunun korkulu rüyâsı olmuş ve milyonlarca insan, salgınlar esnâsında ölmüştür. Birçok savaşta ordular, düşmanlarına değil de salgın hastalıklara mağlup olmuşlardır. Târih boyunca en mühim salgınlara yol açan hastalıklar; çiçek, vebâ, kolera, tifüs, tifo ve griptir.

1926 ile 1930 yılları arasında Hindistan’da 979.738 kişi çiçeğe yakalanmış ve bunların % 40 kadarı ölmüştür. On dördüncü asırda Çin’den kalkan vebâ salgını bütün Asya’yı kaplayıp, 25 milyon insanı öldürmüştür. 1846’da Hindistan’dan başlayan kolera salgını bütün dünyâda milyonlarca insanı öldürdükten sonra 1856’da sona ermiştir. Yurdumuzda da 1970 Ekim ayında, İstanbul Sağmalcılar’da bir kolera salgını olmuş ve 1160 kişi hastalanmıştır.

Tifüs de önemli salgınlar yapmıştır. Napoleon’u Moskova önlerinden çeviren, ordusunu mağlup ve perişan eden tifüstür. Amerika’da 1577’de başlayan tifüs salgını 2 milyon yerliyi öldürmüştür. 1918-1922 yılları arasında Rusya’da 30 milyondan fazla kişi tifüse yakalanmış ve bunlardan 3 milyondan fazlası ölmüştür. 1918 senesinde, İspanya’dan kaynaklanan grip salgını kısa sürede Avrupa’yı kaplamış, 1919’da Amerika’ya da geçerek dünyâda 20 milyon insanın hayâtına kıydıktan sonra şiddetini kaybetmiştir.

Salgın hastalıkların çoğunluğu su ve besinlerle ağız yolundan girer, bir kısmı da solunum yolu ile bulaşır. Meselâ, şehir su şebekesine kaçak yapan bir lağım suyunun mevcudiyetinde binlerce kişinin kısa sürede tifoya veya koleraya yakalanması mümkündür.

Salgın hastalıkların ortaya çıkmasını önlemek, halk sağlığı açısından son derece mühimdir. Bu konuda alınacak tedbirler şöyle sıralanabilir: Mevcut hastaların erkenden teşhis ve tedâvisi; hastalık taşıyıcılarının tespit ve tedâvisi; hastalıkların naklinde rol alan karasinek, bit gibi aracılarla mücâdele edilmesi; suların dezenfeksiyonuna çok önem verilmesi; yerleşim merkezlerinde altyapı tesislerinin gerçekleştirilmesi; gıdâların kontrolü; aşılama hizmetlerinin düzenli bir şekilde yürütülmesi ve halkın sağlık eğitimine tâbi tutulması sayılabilir.

Dünyâdaki En Önemli Salgınlar

Yıl Yer Türü Etkileri

558 Avrupa, Asya, Afrika Vebâ ve Çiçek Milyonlarca ölü

740-744 Bizans Vebâ 200.000 ölü.

1340 Asya ve Avrupa Vebâ 25 milyon ölü

1407 İngiltere Vebâ 30.000 ölü

1528 İtalya Tifüs 21.000 ölü.

1560 Brezilya Çiçek Birkaç milyon ölü

1625 Londra Vebâ 35.000 ölü

1665 Londra Vebâ 70.000 ölü

1672 Fransa Vebâ 60.000 ölü

1826-37 Avrupa Kolera Bir yıla 900.000 ölü

1840-62 Dünyâ çapında Kolera Milyonlarca ölü

1863 İngiltere Kızıl 30.000 ölü

1883-94 Dünyâ çapında Kolera Milyonlarca ölü

1889-90 Dünyâ çapında Grip Dünyâ nüfûsunun

% 40’ını etkiledi

1900 Çin ve Hindistan Vebâ 3 milyon ölü

1907 Hindistan Vebâ 1.3 milyon ölü

1917-21 Rusya Tifüs 2,5-3 milyon ölü

1920’ler Hindistan Vebâ 2 milyon ölü

1921 Hindistan Kolera 500.000 ölü

1924 Hindistan Kolera 300.000 ölü

1926-30 Hindistan Çiçek 423.000 ölü

1935 Uganda Vebâ 2.000 ölü