Alm. Einheit (f), Fr.Unitè (f), İng. Unit. Bir büyüklüğü ölçmek için o büyüklüğün cinsinden olan ve onunla kıyaslamaya yarıyan temel büyüklük. Bunlar uzunluk, kütle, zaman vs. birimleri olup, başlıca iki gruba ayırmak mümkündür. Birincisi temel birimler, ikincisi ise bu temel birimlerin çarpımı ve bölümleriyle ortaya çıkan türev birimleridir. Gerek temel, gerekse türev birimler olarak birçok sistem vardır. Bu sistemleri şu şekilde sıralamak mümkündür:

1. Metrik Sistem M.K.S. (Metre, kilogram, saniye sistemi). Buna Milletlerarası Sistem SI de denilir.

2. C.G.S. (Santimetre, gram, saniye sistemi).

3. Teknik Ölçü Sistemi (Metre, kilogram kuvvet, saniye sistemi).

4. İngiliz ve Amerikan Ölçü Sistemi.

5. Osmanlı Birim Sistemi.

Milletlerarası Birim Sistemi SI’nın temel birimlerinin tanımı:

SI’nın temel birimleri şöyle tanımlanır:

1. Uzunluk ölçüsü birimi METRE (SI sembolü, m): Azot’un üçlü noktasında (-210 °C) kripton-86 atomunun 2P10 ve 5d5 enerji düzeyleri arasındaki geçişin mutlak boşluktaki (vakum) dalga boyunun 1.650.763,73 katıdır.

2. Kütle ölçüsü birimi KİLOGRAM (SI sembolü, kg): Fransa’nın Sevres kentinde Milletlerarası Ağırlık ve Ölçüler Dairesi (BIPM) tarafından saklanan, platin ve iridyumdan yapılmış 1 no’lu proto tipinin kütlesidir.

3. Zaman ölçüsü birimi SANİYE (SI sembolü, s): Sezyum-133 izotopunun iki çok ince (hyperfine) düzeyi arasındaki geçiş devir süresinin 9.192.631.770 katıdır.

4. Sıcaklık ölçüsü birimi KELVİN (SI sembolü, K): Bunun üçlü noktasındaki sıcaklığının 1/273,15’idir.

5. Akım şiddeti ölçüsü birimi AMPER (SI sembolü, A): Kesiti ihmal edilecek kadar küçük sonsuz uzunlukta iki silindir iletken tel, boşlukta 1 m aralıkla konulduğunda, 1 m’sinde etkiyen kuvvet 2 x 10-7 N. iken iletkenler üzerinden geçen değişmez akımın şiddetidir.

6. Işık şiddeti ölçüsü birimi MUM (SI sembolü, cd): Platinin 101325 N m2lik basınç altındaki donma noktasındaki (2046,65°K) siyah cismin (black body) bir metre karesinin aydınlanma şiddetinin 1/600.000’dir.

7. Miktar ölçüsü birimi MOL (SI sembolü, mol): 0,012 kg’lık Karbon-12 atomunun içerisindeki atom sayısı miktarıdır. Bunlara ek olarak iki yardımcı temel fizik birimi olup, düzlem açı ve katı açı (solid angle) birimleri olan radyan ve steradyandır.

8. Düzlem açı ölçüsü birimi RADYAN (SI sembolü, rd): Bir dairenin çevresi üzerindeki bir yayın uzunluğunun, dairenin yarıçapına eşit olacak biçimdeki merkez açısıdır. Bir dairenin çevresi p ile çapının çarpımı olduğundan merkez açısı 2p radyandır. Böylece 1 radyan 360/2€ = 57,296 derecedir.

9. Katı açı ölçüsü birimi STERADYAN (SI sembolü, sr): Bir kürenin yarıçapının karesi, bu küre üzerinde alınan alana eşit olacak biçimde, kürenin merkezinden bu alanı karşılayan açıdır. Bir kürenin alanı 4 p ile yarıçapının karesinin çarpımı olduğundan, kürenin merkezinden ölçülen toplam katı açı 4 p sr’dır.

Osmanlı Uzunluk Ölçüleri

1 Hat 0.268 cm

1 Urup 8.5 cm

1 Endaze 65 cm

1 Arşın 68 cm. ( 8 urup)

1 Kulaç 1.89 m

1 Berid 227 m

1 Eski Mil 1.895 m

1 Fersah 5. 685 m

1 Merhale 45.480 m

1 Zirai Mimari (24 Parmak) 75.35 cm

Osmanlı Ağırlık Ölçüleri

1 Zerre 0.0015 gr

1 Krat 0.20 gr

1 Çekirdek 0.40 gr

1 Dank 0.801 gr

1 Dirhem 3.207 gr

1 Miskal 4.807 gr

1 Okka 1.282 kg

1 Çeki 225.632 kg

1 Batman 7.692 kg

1 Kile 176 kg

GüNüMüZDE KULLANıLAN öLçüLER

Uzunluk Ölçüleri

Metre (m) .1 m

Dekametre (dam) 10 m

Hektometre (hm) 100 m

Kilometre (km) 1.000 m

Desimetre (dm) 1/10 m

Santimetre (cm) 1/100 m

Milimetre (mm) 1/1000 m

Mikron (m) 1/1.000.000 m

Yüzey (Alan) Ölçüleri

Metrekare ( m2) 1 m2

Dekametrekare (dam2): Ar (a) 100 m 2

Hektometrekare (hm2): Hektar (ha) 10.000 m2

Kilometrekare(km2): 100 Hektar 1.000.000 m2

Desimetrekare ( dm2) 1/100 m2

Santimetrekare (cm2) 1/10.000 m2

Milimetrekare (mm2) 1/ 1.000.000 m2

Hacim Ölçüleri

Metreküp (m3) 1 m3

Dekametreküp (dam3) 1.000 m3

Hektometreküp (hm3) 1.000.000 m3

Kilometreküp (km3) 1.000.000.000 m3

Desimetreküp (dm3) 1/1.000 m3

Santimetreküp (cm3) 1/1.000.000 m3

Milimetreküp (mm3) 1/ 1.000.000.000 m3

Hacim Ölçüleri (Sıvılar için)

Litre (l) 1 l

Dekalitre (dal) 10 l

Hektolitre (hl) 1.00 l

Kilolitre (kl) 1.000 l

Desilitre (dl) 1/10 l

Santilitre (sl) 1/100 l

Mililitre (ml) 1/ 1.000 l

Ağırlık Ölçüleri

Kilogram kuv (kgf) 1.000 gf

Kental (K) 100 kg

Ton (T) 1.000 kg

Kiloton 1.000 ton

Megaton 1.000.000 ton

Gram-kuv (gf) 1/1.000 kgf

Desigram-kuv (dgf) 1/10 gf

Santigram-kuv (cgf) 1/100 gf

Miligram-kuv (mgf) 1/1.000 gf

Kuvvet Ölçüleri

Newton 100.000 dyn

Kilogram-kuvvet 9.81 Newton

1 gram-kuvvet 981 dyn

Zaman Ölçüleri

1 saat (60 dk) 3.600 saniye

1 Güneş günü (24 saat) 86.400 saniye

1 Güneş yılı (365 gün) 3.15x 107saniye

Yüzey (Alan) Ölçüleri

Dönüm 919 m2

Büyük dönüm 2.720 m2

1 Hektar 10.779 Dönüm

Cerip (Hektar) 10.000 m2

İran feddanı 183.000 m2

Mısır feddanı 1.200 m2

Mimari arşın kare 0.574 m2

Çarşı arşın kare 0.462 m2

Endaze kare 0.422 m2

Mil kare 2.589 m2

Acre (Eykır) (4.017 m2) 0.401 Hektar

Yarda kare 0.8361 m2

Ayak kare 9.290 dm2

Inch kare 6.452 cm2

Hacim Ölçüleri

İstanbul kilesi 37 litre

Dolu (Yarım) 18.50 litre

Şinik 9.25 litre

Ağırlık Ölçüleri

1 Kile 4 şinik 176 kg

1 Şinik 2 kutu 4 okka

1 Kutu 2 zarf

1 Tıl .2 okka 2.564 kg

1 Batman 6 okka 3 Tıl 7.692 kg

1 Kantar 22 tıl 44 Okka 56.408 kg

1 Çeki 1 Kantar 176 ok. 225.632 kg

1 Londra 400’de 1 çeki 176 dirhem, 564.08 gr

1 Okka 400 dirhem 1.282 kg

1 Miskal 1.5 dirhem 4.8 gr

1 Dirhem 4 denk 3.207 gr

1 Dank 2 çekirdek 0.801 gr

1 Çekirdek 2 krat 0.40 gr

1 Krat 2 buğday 0.2004 gr.-20 cg

1 Zerre 0.0015 gr

1 Konya çeyreği .34 kg

1 Konya kilesi 176 kg

İNGILIZ, AMERIKAN VE DIğER DEVLET öLçüLERİ

Uzunluk Ölçüleri ve Miller

Parmak (Inch: Pus) 2.540 cm

Ayak (Foot: Kadem): 12 Parmak 30.48 cm

Yarda (Yard): 3 Ayak 91.44 cm

İngiliz mili (Kara): 5.380 Ayak 1.609.3 metre

İngiliz mili (Deniz: 6.080 Ayak 1.853 metre

Türk mili 1.895 metre

Fransız mili 1.852 metre

Alman mili 7.500 metre

Rus mili 7.467 metre

Yunan mili 10.000 metre

Coğrafi mil 7.420 metre

Hacim ve Ağırlık Ölçüleri

Yarda küp 0.764 m3

Ayak küp: 28.316 dm3 0.028 m3

İnc küp 16.387 cm3

Litre Ton: 2.240 libre 1016.05 kg

Libre (Pavund): 16 ons 453.60 gr

Ons (Ounce): 1/16 libre 28.350 gr

Grain 0.65 gr

Short ton (Amerikan): 2.000 libre 907.180 kg

Long ton (İngiliz): 2.240 libre 1016.047 kg

Ons (Ounce-Sıvı) 0.030 litre

Pint (İngiliz) 0.568 litre

Pint (Amerikan) 0.473 litre

Quart (Amerikan) 0.946 litre

Gallon (İngiliz) 4.546 litre

Gallon (Amerikan) 3.785 litre

Bushel (Amerikan) 35.238 litre

Bushel (İngiliz) 36.35 litre

Baril 119.22 litre