Menekşegillerden (Violaceae) familyasının Viola cinsini oluşturan bir ya da çok yıllık otsu bitki. Yaprakları kulakçıklı ve kulakçıkları bitkinin yaprakları şeklinde, hatta daha büyük olarak gelişmiş bir bitkidir. Dünyanın hemen her yerinde birçok çeşidi vardır. Çiçekler tek, çanak yaprakları arkaya kıvrık, alt taç yaprağı mahmuzludur. Familya (Violaceae) karakterlerini taşır. Dünya üzerinde 500 kadar türü bulunur. Türkiye'de 21 tür, yabani olarak yetişir. Menekşe tibbi olarak ya da süs bitkisi olarak kullanılır. Türkiye'de en çok tanınan, Hercai menekşe (Viola tricolor) ve kokulu menekşe (Viola odorata)'dir.

Genellikle nemli ortamlarda kendiliğinden yetişir. Kokulu ve mor renkli çiçekleri vardır. Süs bitkisi olarak yetiştirilmesinin yanı sıra, şurup, şekerleme, şarap ve parfüm yapımında ve ayrıca ilâç olarak kullanılır.

Menekşenin çiçeklerinin terletici ve balgam söktürücü etkisi vardır. Yaprakları yumuşatıcı ve idrar söktürücü kökleriyse ishale karşı etkilidir.