08/12/2009 20:17
Türkiye'nin, Akdeniz'e dökülen ırmaklarının en büyüğü ve uzundur. Boyu 560 km. dir. Akdeniz Bölgesinin dağlarından inen ve içerilere pek sokulamamış bulunan öteki akarsulara karşılık, Seyhan nehri hem Akdeniz Bölgesi dağlarından beslenerek büyümüş, hem de İç Anadolu ve Uzunyayla'ya kadar beslenme alanını genişletmiş büyük bir ırmaktır. Seyhan nehrini besleyen başlıca büyük kollar, birer ırmak ve çay görüşündedir.: Zamantı ırmağı (308 km.), Göksu ırmağı (200 km.), Çakıt suyu (125 km.), Görgün suyu (120 km.).

Yer yer Zamantı suyu, Zamantı çayı adları ile de anılan, veya Yenice ırmak da denilmiş olan, fakat çok yerinde bir ırmak görünüşünde olan Zamantı ırmağı, Uzunyayla ve çevresinin birçok yerlerinin sularını topladıktan sonra, Zamantı teknesi adı verilen çukur araziden geçer. burada ırmak oldukça derine gömülmüştür. Yukarı kesiminde derin sayılabilecek vadiler içinden geçmekle beraber, daha çok, bir yayla ırmağı durumunda olan Zamantı, Develi güneyindeki Gümüşören'den sonra dar ve derin boğazlara girer, çağlayanlar yapar. Çamlıca bucağı yöresinde dibe dalar, 200 m. ileride yine yüze çıkar. Bu çevrede ırmak, ancak birkaç metre genişliğindeki kayalar arasından akar, yine batar, yer yer büyük kaynakları ve gür dereleri alır, Güllüdağı altına dalar, birkaç yüz metre ileride yine açığa çıkar, daha ileride Göksu ırmağı ile birleşir.

Zamantı ırmağının güz ve kış aylarındaki akamı saniyede 40-70 m3, ilkbahar ve yaz mevsimi başlarında 120-180 m3 dür. ırmağın yağış alın 8700 km2dir.

Seyhan nehrinin büyük ve gür akışlı kollarından biri de Göksu ırmağıdır. Türkiye'de Göksu adı ile anılan birçok akarsular varsa da, bu onların en büyüklerinden biridir. Göksu, kaynağını Torosların Tahtalı dağlarının güneybatı yamaçlarından alır, yukarı kesiminde Sarız çayını da alarak yayvan vadisi içinde akar. Daha aşağılarda dar ve derin vadilere sokulur, çağlayanlı ve hızlı akışlı bir uzanış gösterir, yer yer dibe dalar, büyük karstik kaynaklarla beslenir. Burada ve daha aşağılarda Göksu, kısık denilen dar boğazlara girer, su-battığı denilen yerlerde dibe dalar, yine yüze çıkar, güçlü Yağnık çayını ve başka kolları alarak bir ırmak görünüşü kazanır ve Zamantı ırmağı ile birleşir. Yağış alanı 4300 km2 olan Göksu'nun ortalama akımı saniyede 60 m3, en çok akımı 400-500 m3, su seviyesi 3,5 m., en az akımı 40 m3 kadardır. Yatağı dik ve gür akışlı olan Göksu, önemli bir elektrik enerjisi kaynağıdır.

Seyhan nehrinin şimdi Seyhan barajı gölüne dökülen iki önemli kolu daha vardır ki, bunlar Çakıt suyu ve Görgün suyudur. Bunlardan her biri "ırmak" adı ile de anılırlar. Şimdi Seyhan barajının büyük gölü (90 km2) nün bu çevrede oluşmasından sonra, zaman zaman Çukurova'yı su baskınlarına uğratan, gerek Zamantı ve Köksuyun birleşmesinden meydana gelen Seyhan nehri, gerekse Çakıt ve Görgün suları ayrı ayrı yerlerden bu göle dökülmektedirler. Bu durumu ile çevrenin doğal görünüşünde değişikli olmuştur.

Çakıt suyu, Niğde'nin güneydoğusundaki Pozantı dağından çıkar, birçok derelerle büyür, Kırkgeçit deresi adı ile akar, gür kaynakları alır, buraya kadar pek dar ve derin olmayan vadisinden geçer ve Pozantı'dan sona Çiftehan ve Hacıkırı demiryolu istasyonları arasında ünlü Çakıt Boğazı'ndan geçer. iç Anadolu yüksek düzlükleri ile Çukurova'yı birleştiren başlıca yollar buradan geçer. Hacıkırı yakınlarında su dibe dalar, biraz aşağıda yine yüze çıkar ve yine boğaza girer. Daha aşağıda ırmağın vadisi yer yer genişler ve yamaçları yatıklaşır. Yağış alanı 1600 km2 dir. Biraz aşağıda da Çakıt suyu, kendisinden daha güçlü olan Görgün suyu ile birleşir ve Çakıt ırmağı adı ile akarak Seyhan baraj gölüne dökülür. Böylece Seyhan nehri sistemine katılmış olur.

Görgün suyu, çakıt ırmağının doğusunda akan ve ona paralel uzanan önemli bir akarsudur. Bu su, ilk kaynaklarını Aladağların batı yamaçlarından alır, gür kaynaklar ve derelerle daha ileride beslenerek büyür. Yer yer genişçe vadilerden ve boğazlardan geçer, Karanfil dağını yandan kestiği yerde dibe dalar, birkaç kilometre ileride yine yüze çıkarak, çok derin ve uzun boğaza girer. Çakıt suyuna döküleceği yere dara genişçe vadisinden geçer

Bu büyük kollarla büyüyen Seyhan nehri, kendi oluşturduğu ovada, yani deltada büyük bir nehir olarak yayılır, yatağı genişler, menderesler yaparak akar ve bu arada da yolu Seyhan Baraj Gölü ile kesilmiş bulunur. Suların topladığı alan 20.000 km2 yi bulur. Seyhan nehrinin suları bol olup, ovada geçit vermez. Sularının en çekilmiş zamanında bile bir ırmak görüşünü kaybetmez. Kışın ve ilkbaharda kabarır, bütün yatağını (saniyede 400 m3 su) ve yer yer aşkınlara yol açar. Zaten bol su taşıyan kolları ilkbaharda dağlardaki karların erimesi ve ova çevresindeki dağlara yağan yağmurlarla nehir daha da kabarır ve büyür. Büyük kaynakların kattığı sular ve yazın yüksek dağlardaki karların erimesi ile de Seyhan nehrinin seviyesi denk durumda bulunur. Çukurova'daki Seyhan Barajı yapılmakla, hem su taşkınları geniş ölçüde önlenmiş, hem sulama suyu daha elverişli şekilde sağlanmış, hem de enerji elde edilmiştir.

Seyhan nehri yatağını geniş ölçüde doldurduğundan su taşkınlarına elverişli olmamıştır. Bu nehir, yanındaki ırmaklarla birlikte, deltasını kısa süre içinde çok genişletmiştir. Çukurova adı ile anılan geniş düzlükler buradaki nehirlerin eseridir.

Önceki
Önceki Konu:
Ceyhan Nehri
Sonraki
Sonraki Konu:
Tarsus Çayı

Yapılan Yorumlar

Henüz kimse yorum yapmamış.

Bu sayfada yer alan bilgilerle ilgili sorularınızı sorabilir, eleştiri ve önerilerde bulunabilirsiniz. Yeni bilgiler ekleyerek sayfanın gelişmesine katkıda bulunabilirsiniz.

Yorum Yapın

Güvenlik Kodu